Το εμβόλιο για τον κορονοϊό
Τις τελευταίες εβδομάδες μου τίθεται επανειλημμένα το ερώτημα (όπως και σε πολλούς συναδέλφους ιατρούς): “Να κάνω το εμβόλιο για τον κορονοϊό;” Στην ερώτηση αυτή απαντώ ότι εγώ προσωπικά θα το κάνω όταν είναι διαθέσιμο για εμένα. Η αμέσως επόμενη ερώτηση είναι “γιατι;”. Σκέφτηκα λοιπόν να γράψω τους λόγους που με οδήγησαν σε αυτή την απόφαση, ούτως ώστε όποιος με ρωτάει να τον/την παραπέμπω σε αυτό το κείμενο.
Αν προβληματίζεστε για το αν θα πρέπει να κάνετε το εμβόλιο, τότε είναι φρόνιμο να ρωτήσετε τον προσωπικό σας ιατρό. Εδώ απλώς θα βρείτε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία για αυτά τα εμβόλια.
Ας ξεκινήσουμε με την πιο κοινή απορία.
Είναι τα mRNA εμβόλια για τον κορονοϊό επικίνδυνα;
Μία γενική επιφύλαξη σχετικά με τα εμβόλια για τον COVID-19 αφορά την τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την παραγωγή αυτών των εμβολίων. Το εμβόλιο που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα (Pfizer) και αυτό που θα έρθει τους επόμενους μήνες (Moderna), χρησιμοποιούν το mRNA για να οδηγήσουν σε ανοσία τον οργανισμό. Για να γίνουν κατανοητά τα όσα θα πούμε στη συνέχεια, είναι χρήσιμο να εξηγήσουμε πολύ απλά τι είναι το mRNA και ποιος ο ρόλος του στα κύτταρα του σώματος.
Το mRNA λοιπόν, όπως δηλώνει και το όνομά του messenger-RNA, είναι ο αγγελιοφόρος των οδηγιών από τον πυρήνα του κυττάρου στο κυτταρόπλασμα, όπου και τελικά γίνεται η σύνθεση της πρωτεΐνης.
Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει με τα mRNA εμβόλια. Ο ιός, όταν εισέρχεται στο σώμα μας, περιβάλλεται από ένα περίβλημα πρωτεϊνών. Ο οργανισμός μας αναγνωρίζει αυτές τις πρωτείνες (και κυρίως την πρωτεΐνη-ακίδα, για την περίπτωση του COVID-19) και παράγει αντισώματα για να τον εξουδετερώσει. Ουσιαστικά δηλαδή τα αντισώματα του οργανισμού μας, παράγονται ως αποτέλεσμα της έκθεσης του οργανισμού στις πρωτεΐνες του ιού. Πολλές φορές ωστόσο, ο οργανισμός δεν προλαβαίνει να παράγει τα αντισώματα, και ξεκινά να νοσεί, με απρόβλεπτες συνέπειες. Γι’αυτό τα εμβόλια έχουν στόχο, να παράγουν τα αντισώματα ΠΡΙΝ εισχωρήσει ο ιός στο σώμα μας.
Τα περισσότερα εμβόλια στο παρελθόν, για να το πετύχουν αυτό (για να δημιουργήσουν δηλαδή αντισώματα), χρησιμοποιούσαν κάποια αποδυναμωμένη μορφή του ιού. Με το εμβόλιο δηλαδή, εισχωρούσε στον οργανισμό ο ιός (είτε ζωντανός, είτε νεκρός) και προκαλούσε την παραγωγή των αντισωμάτων. Τα mRNA εμβόλια, βάζουν στον οργανισμό μας ένα τμήμα mRNA το οποίο παράγει (έξω από τον πυρήνα) την πρωτεΐνη-ακίδα του ιού. Αντί δηλαδή να δώσουμε εξωγενώς τον ιό (και συνεπώς και την πρωτεΐνη) στον οργανισμό, τα νέα εμβόλια δίνουν την οδηγία για τον σχηματισμό της πρωτεΐνης του ιού, η οποία πρωτεΐνη στη συνέχεια θα οδηγήσει στη δημιουργία αντισωμάτων.
Από τα παραπάνω λοιπόν, γίνεται εμφανές, ότι ενώ τα παλιότερα εμβόλια χρησιμοποιούσαν ολόκληρο τον ιό για να πετύχουν την προστασία από τον ιό, τα νέα εμβόλια χρησιμοποιούν έναν πιο “έξυπνο” τρόπο, αφού δεν εισέρχεται στο σώμα μας ολόκληρος ο ιός. Το σώμα μας απλώς θα συνθέσει ένα τμήμα του ιού, το οποίο με τη σειρά του θα οδηγήσει στην παραγωγή των αντισωμάτων. Στο παρελθόν δε, οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων, σχετίζονταν ακριβώς με το ότι εισερχόταν στο σώμα ολόκληρος ο ιός (αν και αποδυναμωμένος), πράγμα που δε συμβαίνει με τα mRNA εμβόλια. Αυτός ο μηχανισμός που μόλις περιγράψαμε για τα mRNA εμβόλια, μπορεί να ακούγεται απλός, πήρε ωστόσο αρκετές δεκαετίες πολύ συστηματικής έρευνας για να γίνει πραγματικότητα. Περισσότερα όμως για αυτό θα δούμε παρακάτω.
Ας δούμε όμως και κάποιες άλλες επιφυλάξεις που έχουν να κάνουν με τα mRNA εμβόλια
Τα εμβόλια mRNA αλληλεπιδρούν με το DNA και προκαλούν μεταλλάξεις.
Είδαμε προηγουμένως ότι το mRNA βγαίνει από τον πυρήνα (όπου βρίσκεται το DNA) για να δώσει οδηγίες για την παραγωγή των πρωτεϊνών. Στην περίπτωση των mRNA εμβολίων, το mRNA δεν μπαίνει στον πυρήνα και δεν έρχεται σε επαφή με το DNA. Μετά την εξωγενή χορήγηση, εισέρχεται στα κύτταρα (όχι στον πυρήνα τους), και με τη βοήθεια των ριβοσωμάτων παράγει την πρωτεΐνη ακίδα. Άρα δεν έρχεται σε καμία επαφή με το DNA, δεν προκαλεί καμία μετάλλαξη και δεν αλλάζει τη δομή του DNA. Το ίδιο το κύτταρο δε, μετά την παραγωγή της πρωτεΐνης ακίδας, έχει μηχανισμούς για να αποδομούν και να καταστρέφουν το mRNA.
Είναι πρώτη φορά που χρησιμοποιείται η τεχνολογία mRNA σε φάρμακα/εμβόλια και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο.
Είναι γεγονός ότι είναι πρώτη φορά που τα mRNA εμβόλια χρησιμοποιούνται σε τόσο ευρεία κλίμακα. Ωστόσο δεν είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιούνται για την προφύλαξη από λοιμώδεις ασθένειες ή για την θεραπεία του καρκίνου. Η μέθοδος αυτή ξεκίνησε να χρησιμοποιείται το 1990 (αρχικά σε πειραματόζωα). Την τελευταία δεκαετία όμως η έρευνα και η εφαρμογή αυτής της μεθόδου έχει προχωρήσει αρκετά. Σε αυτήν την ανασκόπηση του 2018 μπορείτε να βρείτε πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τα εμβόλια mRNA και για τις εφαρμογές της στα εμβόλια. Πολύ επιγραμματικά μπορούμε να πούμε ότι τα mRNA εμβόλια έχουν δοκιμαστεί τα τελευταία δέκα χρόνια, για τουλάχιστον 5 λοιμώδεις ασθένειες (AIDS, γρίπη, λύσσα, ιός Zika, κυτταρομεγαλοϊός), σε αρκετούς εθελοντές και τα αποτελέσματα είναι πολύ θετικά. Φαίνεται ότι τα εμβόλια αυτά, είναι πολύ πιο ασφαλή (και πιο αποτελεσματικά) από τα κλασσικά εμβόλια στα οποία ολόκληρος ο ιός (ή τμήμα του) εισέρχονται στον οργανισμό. Εδώ γεννιέται το ερώτημα γιατί το εμβόλιο για τον COVID-19 είναι το πρώτο εμπορικό εμβόλιο; Η απάντηση είναι ότι ακριβώς λόγω της υψηλής μεταδοτικότητας του ιού, κατέστη δυνατόν να δοκιμαστεί το εμβόλιο σε ευρεία κλίμακα. Για να υπάρχουν στατιστικά ασφαλή συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου, απαιτούνται μεγάλοι αριθμοί εθελοντών, ούτως ώστε αρκετοί από αυτούς να εκτεθούν (με φυσικό τρόπο) στον ιό, και να φανεί αν το εμβόλιο προσφέρει αποτελεσματική προστασία. Είναι θέμα χρόνου και άλλα mRNA εμβόλια να βγουν στην παραγωγή.
Στον παρακάτω πίνακα, μπορείτε να δείτε και τα εμβόλια που έχουν δοκιμαστεί τα τελευταία χρόνια από εταιρείες, σε ευρείας κλίμακας κλινικές μελέτες.
Εκτός από τη χρήση των mRNA εμβολίων για τις λοιμώδεις ασθένειες, τα εμβόλια αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός “εμβολίων” (περισσότερα από 50) που δοκιμάζονται σε μικρές ομάδες ασθενών για να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους. Στον καρκίνο, τα “εμβόλια” αυτά βέβαια χρησιμοποιούνται θεραπευτικά και όχι προφυλακτικά, αλλά έστω και έτσι ο τρόπος δράσης τους είναι παρόμοιος. Από όλες αυτές τις μελέτες που πραγματοποιούνται, φαίνεται ότι ο μηχανισμός δράσης είναι αρκετά ασφαλής, χωρίς κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες που καθιστούν απαγορευτική τη χρήση τους.
Το εμβόλιο έχει προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες σε ανθρώπους που το πήραν.
Από τη στιγμή που ξεκίνησε ο εμβολιασμός του πληθυσμού, υπάρχουν αναφορές για σοβαρές παρενέργειες σε ανθρώπους που εμβολιάστηκαν. Είναι απολύτως κατανοητό το να ανησυχεί κάποιος βλέποντας (ή ακούγοντας) για ανθρώπους που χάνουν τις αισθήσεις τους, ή παρουσιάζουν αναφυλακτική αντίδραση κτλ. μετά από τον εμβολιασμό. Επίσης, από πολλούς λέγεται ότι η ίδια η εταιρεία που βγάζει το εμβόλιο, στο φυλλάδιο οδηγιών, αναφέρει πολλές και επικίνδυνες ανεπιθύμητες ενέργειες. Τι ισχύει τελικά;
Είναι γεγονός, ότι τα εμβόλια αυτά (Pfizer, Moderna) έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες (όπως όλα τα εμβόλια και φάρμακα). Η συντριπτική πλειονότητα αυτών, είναι πολύ απλές και πρόσκαιρες (χαμηλός πυρετός, κόπωση, πόνος στο σημείο του εμβολιασμού κ.α.). Οι πιο σοβαρές παρενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες. Η πιο συχνή ανάμεσα σε αυτές τις σοβαρές παρενέργειες, είναι η αναφυλαξία (σοβαρή αλλεργική αντίδραση). Ακόμα και αυτή η αναφυλαξία, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, εμφανίζεται σε περίπου 1 στους 100.000 εμβολιασμούς και μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα, αφού εμφανίζεται συνήθως στα πρώτα 15 λεπτά από την χορήγηση του εμβολίου. Όλες οι υπόλοιπες παρενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες. Θα ήθελα επίσης να αναφέρω, ότι αυτού του είδους οι σπάνιες παρενέργειες, απαντώνται και σε άλλα φάρμακα ή εμβόλια. Παραθέτω παρακάτω, ένα απόσπασμα από το φύλλο οδηγιών του εμβολίου της γρίπης. Είναι προφανές ότι το εμβόλιο της γρίπης είναι κάτι παραπάνω από ασφαλές (το λαμβάνουν εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο) και παρ’όλα αυτά, ακόμη και αυτό το ασφαλές εμβόλιο, έχει αυτού του είδους τις σπάνιες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Τέλος, σε ότι αφορά τις ανεπιθύμητες ενέργειες, υπάρχουν πλέον ερευνητικά groups τα οποία μαζεύουν δεδομένα για ανεπιθύμητες ενέργειες (μέσω εφαρμογών στα κινητά τηλέφωνα), και εφόσον προκύψει κάτι νεότερο, θα τροποποιείται το εμβόλιο. Έως σήμερα (Ιανουάριος 2020) έχουν εμβολιαστεί περισσότεροι από 30 εκατομμύρια άνθρωποι (πατώντας σε αυτόν τον σύνδεσμο, μπορείτε να δείτε πόσα εκατομμύρια ανθρώπων έχουν εμβολιαστεί, την ώρα που διαβάζετε αυτό το κείμενο), οπότε καταλαβαίνουμε ότι σε τόσο τεράστιο δείγμα, αν υπάρχει οποιαδήποτε μη αναμενόμενη ανεπιθύμητη ενέργεια, θα γίνει αμέσως γνωστή.
Συμπερασματικά, το εμβόλιο της Pfizer (και πιθανόν της Moderna που είναι παρόμοιο), είναι πολύ ασφαλές και οι ανεπιθύμητες ενέργειες δεν είναι σοβαρότερες ή περισσότερες από τα κλασικά εμβόλια της γρίπης.
Πώς ξέρουμε τι μακροχρόνιες επιπτώσεις έχει το εμβόλιο αφού δοκιμάστηκε μόλις για λίγους μήνες;
Αρκετοί άνθρωποι είναι σκεπτικοί σχετικά με τις μακροχρόνιες παρενέργειες του εμβολίου. Το σκεπτικό είναι το εξής: δέχομαι ότι το εμβόλιο χορηγήθηκε στους εθελοντές και αποδείχθηκε ότι είναι ασφαλές. Ωστόσο, η όλη διαδικασία της δοκιμής, έγινε για λίγους μόνο μήνες (περίπου 6). Πώς είμαι σίγουρος ότι δεν θα εμφανιστούν πιο μακροχρόνιες παρενέργειες από το εμβόλιο;
Είναι λογικό να υπάρχει αυτού του είδους η ανησυχία, ωστόσο θα προσπαθήσω να δείξω γιατί θα πρέπει να είμαστε ήρεμοι όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες παρενέργειες. Αρχικά να πούμε ότι η σύσταση του εμβολίου είναι τέτοια που οι παρενέργειες εμφανίζονται πιο άμεσα. Τα εμβόλια αυτά αποτελούνται από ένα τμήμα mRNA και ένα “κάλυμμα” (ή περίβλημα). Το mRNA από τη στιγμή που θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή της πρωτεΐνης, σε λίγες ώρες θα καταστραφεί από τα ίδια τα κύτταρα. Επίσης η πρωτεΐνη που παράγεται από το mRNA είναι μια απλή πρωτεΐνη χωρίς νοσογόνο δράση που και αυτή μετά την παραγωγή των αντισωμάτων, θα αποδομηθεί από το ίδιο το κύτταρο. Συνεπώς, οι παρενέργειες αφορούν κατά βάση το κάλυμμα-περίβλημα του mRNA. Για το λόγο αυτό, οι παρενέργειες είναι βραχυπρόθεσμες και συμβαίνουν κυρίως τις πρώτες μέρες μετά τη χορήγηση του εμβολίου.
Επιπρόσθετα, αν και το εμβόλιο πήρε έγκριση αρχές Δεκεμβρίου στην Αμερική και τέλη Δεκεμβρίου στην Ευρώπη, οι εθελοντές που εμβολιάστηκαν, συνεχίζουν να παρακολουθούνται για πιθανές παρενέργειες. Για τους πρώτους από τους εθελοντές που εμβολιάστηκαν, έχουν περάσει πλέον πάνω από 5-6 μήνες χωρίς να έχει προκύψει κάποια σοβαρή παρενέργεια. Άρα όσο περνάνε οι ημέρες και οι εβδομάδες τόσο περισσότερα δεδομένα θα προκύπτουν για πιθανές παρενέργειες.
Βέβαια, είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα 100% πως δεν υπάρχει περίπτωση να εμφανιστεί μία παρενέργεια του εμβολίου μετά από 2 ή 3 χρόνια. Τα δεδομένα που έχουμε ωστόσο μέχρι σήμερα δείχνουν ότι οι πιθανότητες να συμβεί αυτό είναι πολύ λίγες, ενώ αντίθετα ο κίνδυνος από τον μη εμβολιασμό και τη νόσηση είναι ασύγκριτα σημαντικότερος.
Το εμβόλιο πήρε πολύ γρήγορα έγκριση και αυτό είναι ύποπτο.
Τώρα που εξηγήσαμε τον τρόπο λειτουργίας των εμβολίων για τον κορονοϊό και αναφερθήκαμε σε όλες τις επιφυλάξεις γύρω από αυτά, ας ασχοληθούμε και με κάποιες άλλες γενικότερες ανησυχίες. Υπάρχει ένας προβληματισμός σχετικά με την ταχύτητα με την οποία ανακαλύφθηκε, δοκιμάστηκε και κυκλοφόρησε το εμβόλιο. Η ταχύτητα αυτή, είναι κατά την άποψή μου αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και δεν πρέπει να μας κάνει διστακτικούς. Ο σημαντικότερος παράγοντας, είναι η μεγάλη επιστημονική πρόοδος που είχε γίνει σχετικά με τα γονιδιώματα των ιών και τα mRNA εμβόλια. Αυτή η πρόοδος, συντελούνταν σιωπηλά αλλά σταθερά για πολλά χρόνια και τώρα ήρθε η στιγμή για να γίνει ευρέως γνωστή. Πρακτικά θα μπορούσα να πω ότι το γενετικό υλικό του κορονοϊού απομονώθηκε και αποκωδικοποιήθηκε ταχύτατα από ένα group κινέζων ερευνητών, οι οποίοι μάλιστα το κοινοποίησαν αμέσως, ελεύθερα σε όλο τον κόσμο. Από τη στιγμή της κοινοποίησης, στην κυριολεξία μετά από λίγες ώρες, δύο ανεξάρτητα group στην Αμερική, δημιούργησαν το mRNA που είναι υπευθυνο για την πρωτεΐνη ακίδα. Σε άλλες εποχές, μόνο αυτό το βήμα θα διαρκούσε πολλούς μήνες, αν όχι χρόνια. Άλλοι επίσης παράγοντες ήταν η γρήγορη χρηματοδότηση των ερευνητικών ομάδων που εργάστηκαν στο εμβόλιο, η ανεύρεση μεγάλου αριθμού εθελοντών ταχύτατα, η παράκαμψη της γραφειοκρατίας στις διαδικασίες αδειοδότησης κ.ά.
Συμπερασματικά, πιστεύω ότι η ταχύτητα με την οποία ανακαλύφθηκε, δοκιμάστηκε και κυκλοφόρησε το εμβόλιο, δεν πρέπει να μας κάνει διαστακτικούς αλλά απεναντίας θα πρέπει να μας χαροποιεί για την πρόοδο της επιστήμης στον τομέα αυτό.
Στο εμβόλιο χρησιμοποιούνται κύτταρα από εκτρώσεις.
Αυτός είναι ένας ισχυρισμός που απασχολεί τόσο εκκλησιαστικούς και θρησκευτικούς κύκλους, όσο και εμένα τον ίδιο προσωπικά και γι΄αυτό ακριβώς τον θίγω. Αρχικά, να εξηγήσουμε τι είναι οι κυτταρικές σειρές, τι οι κυτταρικές καλλιέργειες και τι εννοούμε όταν μιλάμε για “κύτταρα από εκτρώσεις”.
Πολλά πειράματα στην βιοϊατρική έρευνα, γίνονται σε μία πρώτη φάση (πριν τα πειραματόζωα και τον άνθρωπο) σε κυτταρικές καλλιέργειες. Αυτές οι καλλιέργειες είναι κύτταρα ομοιόμορφα μεταξύ τους, επάνω στα οποία ελέγχονται διάφορες ουσίες (φάρμακα, εμβόλια κτλ). Οι κυτταρικές καλλιέργειες αποτελούνται από συγκεκριμένα, στανταρισμένα κύτταρα (δηλαδή κύτταρα με συγκεκριμένη δομή και λειτουργία). Αυτά τα στανταρισμένα κύτταρα, ονομάζονται κυτταρικές σειρές. Υπάρχουν διάφορες κυτταρικές σειρές (με διαφορετική δομή και λειτουργία η κάθε μία), ωστόσο κάποιες από αυτές χρησιμοποιούνται πιο συχνά από τις υπόλοιπες. Μία κυτταρική σειρά που χρησιμοποιείται πολύ συχνά στην έρευνα είναι η ΗΕΚ293 (καθώς και άλλες παρόμοιες). Αυτή η κυτταρική σειρά, είναι εμπορικό προϊόν και μπορεί εύκολα να την προμηθευτεί ένα εργαστήριο. Η αρχική δημιουργία αυτής της σειράς, πραγματοποιήθηκε το 1973 όταν και απομονώθηκαν, από ένα μοναδικό έμβρυο από έκτρωση, κύτταρα από τον νεφρό. Αξίζει να σημειωθεί, ότι αυτή η έκτρωση, δεν έγινε με σκοπό να χρησιμποιηθούν τα κύτταρά του εμβρύου. Τα κύτταρα αυτά απομονώθηκαν από το συγκεκριμένο έμβρυο και οι επιστήμονες από τότε, τα τροποποίησαν και τα πολλαπλασίασαν αμέτρητες φορές και τα χρησιμοποιούν στην έρευνα.
Πρακτικά λοιπόν από ένα μοναδικό έμβρυο πριν πολλές δεκαετίες, απομονώθηκαν τα κύτταρα αυτά, και έκτοτε, με διάφορες τεχνικές, αυτά τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται και χρησιμοποιούνται στην έρευνα. Θεωρώ ότι οι κυτταρικές αυτές σειρές, απέχουν πάρα πολύ (τόσο χρονικά όσο και αιτιολογικά) από την μία και μοναδική αυτή έκτρωση και δεν υπάρχει κάποια συσχέτιση της έκτρωσης αυτής με το φάρμακο ή το εμβόλιο που χρησιμοποιεί αυτήν την κυτταρική σειρά. Επιπρόσθετα, αυτές οι κυτταρικές σειρές χρησιμοποιούνται τόσο συχνά στην βιοϊατρική έρευνα (π.χ. πολλά από τα παιδικά εμβόλια, εμβόλιο της γρίπης, μία πλειάδα φαρμάκων) που αν αποφασίσουμε να αποκλείσουμε όλα τα σκευάσματα που τις έχουν χρησιμοποιήσει, θα είναι πολύ δυσκολο να βρούμε φάρμακα ή εμβόλια που δεν τις έχουν χρησιμοποιήσει. Συγκεκριμένα τα εμβόλια για τον κορονοϊό, από τις εταιρείες Pfizer και Moderna, δε χρησιμοποιούν αυτές τις κυτταρικές σειρές στην παραγωγή του εμβολίου, αλλά χρησιμοποιήθηκαν μόνο κατά τον σχεδιασμό του εμβολίου. Από την άλλη πλευρά το εμβόλιο της AstraZeneca χρησιμοποιεί αυτές τις κυτταρικές σειρές για την παραγωγή του εμβολίου.
Συμπερασματικά, οι κυτταρικές αυτές σειρές χρησιμοποιούνται μόνο στο εμβόλιο της AstraZeneca, αλλά ακόμη και εκεί δεν υπάρχει νομίζω καμία συσχέτιση των σειρών αυτών με τις εκτρώσεις.
Το εμβόλιο δεν έχει πάρει ακόμα άδεια και κυκλοφορεί παράνομα.
Άλλοι ενδοιασμοί σχετικά με τα εμβόλια που κυκλοφορούν είναι: αν έχουν πάρει άδεια κυκλοφορίας, αν κυκλοφορούν με κάποια ειδική άδεια και αν κυκλοφορούν παράνομα. Τα δύο εμβόλια που κυκλοφορούν σήμερα στην Ευρώπη (της Pfizer και της Moderna), έχουν λάβει έναν ειδικό τύπο άδειας που ονομάζεται conditional marketing authorisation, ή άδεια υπό όρους. Αυτή η άδεια είναι σύννομη με το Ευρωπαϊκό δίκαιο και αποτελεί το μοναδικό τρόπο κυκλοφορίας ενός σκευάσματος σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όταν ένα φάρμακο ή εμβόλιο παίρνει άδεια κυκλοφορίας, απαιτούνται αρκετοί μήνες ή χρόνια μελετών ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια του σκευάσματος. Σε επείγουσες καταστάσεις ωστόσο, επιτρέπεται η κυκλοφορία φαρμάκων ή εμβολίων με επείγουσες διαδικασίες. Αυτό που θα πρέπει να γίνει κατανοητό όμως, είναι ότι οι διαδικασίες αυτές εξακολουθούν να είναι πολύ αυστηρές σε ότι έχει να κάνει με την ασφάλεια του σκευάσματος.
Η διαφορά με την κανονική άδεια, έχει να κάνει κυρίως με το γεγονός ότι στην άδεια υπό παρακολούθηση, η εταιρεία που το διακινεί, είναι υποχρεωμένη από το νόμο, να παρακολουθεί στενά τις επιδράσεις του και να στέλνει τα νέα δεδομένα στις ρυθμιστικές αρχές για έλεγχο. Υπάρχει δηλαδή μία στενή παρακολούθηση της πορείας του σκευάσματος -στην προκειμένη περίπτωση του εμβολίου- ούτως ώστε να εξασφαλιστεί μακροχρόνια και οριζόντια η αποτελεσματικότητά του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η άδεια υπό όρους, εξακολουθεί να είναι πολύ αυστηρή στις προϋποθέσεις και στα κριτήρια για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα ενός σκευάσματος, αλλά δίνει τη δυνατότητα σε επείγουσες καταστάσεις, τα επιπλέον δεδομένα που απαιτούνται για τη μακροχρόνια άδεια, να συλλέγονται αφού κυκλοφορήσει το σκεύασμα.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η άδεια υπό όρους που έχουν λάβει τα εμβόλια, καλύπτει τα αυστηρά κριτήρια για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των εμβολίων αυτών και επιπλέον υποχρεώνει τις εταιρείες να παρακολουθούν στενά τα αποτελέσματα του εμβολιασμού και να ενημερώνουν τις ρυθμιστικές αρχές.
Προστατεύει το εμβόλιο από τη μετάδοση το ιού;
Δυστυχώς δεν έχει αποδειχθεί αν το εμβόλιο προστατεύει από τη μετάδοση του ιού. Ας υποθέσουμε ότι κάποιος άνθρωπος εμβολιάστηκε και στη συνέχεια ήρθε σε επαφή με τον ιό. Ο άνθρωπος αυτός πιθανότατα δεν θα νοσήσει, ωστόσο μπορεί για ένα χρονικό διάστημα να είναι “φορέας” του ιού. Αυτό το χρονικό διάστημα δεν είναι γνωστό αν ο άνθρωπος αυτός μεταδίδει τον ιό. Η λογική λέει ότι ακόμα και αν μεταδίδει τον ιό, η μετάδοση αυτή είναι πιο ήπια, αφού τα αντισώματα του οργανισμού θα έχουν καταπολεμήσει σε κάποιο ποσοστό τον ιό. Ωστόσο όμως δεν υπάρχουν ακόμα δεδομένα για αυτές τις περιπτώσεις, αλλά πιστεύω ότι πολύ σύντομα θα γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες για αυτού του είδους την προστασία.
Ποιός να μην κάνει το εμβόλιο;
Σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα τα εμβόλια είναι ασφαλή για όλους εκτός από:
Παιδιά και εφήβους μέχρι 16 ετών (δεν υπάρχουν ακόμα δεδομένα αλλά γίνονται δοκιμές).
Έγκυες γυναίκες ή γυναίκες που πιθανόν να μείνουν έγκυες τους πρώτους μήνες μετά τον εμβολιασμό (τα δεδομένα ακόμα είναι ελλιπή. Κατά πάσα πιθανότητα είναι ασφαλή αλλά καλύτερα να υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη βεβαιότητα, πριν αρχίσουν να χρησιμοποιούνται σε εγκύους. )
Ανθρώπους οι οποίοι έχουν εμφανίσει αναφυλαξία (σοβαρή αλλεργική αντίδραση επικίνδυνη για τη ζωή με δύσπνοια και οίδημα λάρυγγα) μετά τη χορήγηση κάποιου ενέσιμου σκευάσματος. Άνθρωποι με απλές αλλεργίες σε τροφές, φάρμακα κ.ά. μπορούν να κάνουν το εμβόλιο.
Ανθρώπους με κάποια λοίμωξη και υψηλό πυρετό.
Ανθρώπους με σοβαρή ανοσοκαταστολή (π.χ ασθενείς που λαμβάνουν κορτικοστεροειδή φάρμακα σε μεγάλες δόσεις ή ασθενείς με AIDS).
Άνθρωποι με αιμορροφιλία, ή διαταραχές πήξης ή υπο αντιθρομβωτική αγωγή, θα πρέπει να λαμβάνουν το εμβόλιο με ειδικές προφυλάξεις.
Πέρασα COVID-19. Να κάνω το εμβόλιο?
Τέλος, υπάρχει ένας μεγάλος πλέον αριθμός ανθρώπων που πέρασαν covid και αναρωτιούνται αν έχει νόημα να εμβολιαστούν. Δυστυχώς η ασθένεια είναι καινούργια (όπως και τα εμβόλια) και δεν είναι ακόμα γνωστό αν κάποιος που πέρασε την ασθένεια έχει ανοσία. Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι για περίπου 90 μέρες μετά από την ασθένεια υπάρχει προστασία από τον κορονοϊό (πολύ πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι υπάρχουν αντισώματα σίγουρα μέχρι και 8 μήνες μετά τη νόσηση). Κατά την άποψή μου, κάποιος που ασθένησε από COVID-19 δεν είναι απολύτως απαραίτητο να εμβολιαστεί. Όσο περνάνε οι μήνες, τόσο περισσότερα δεδομένα θα γίνονται γνωστά και θα ξεκαθαρίσει αν η φυσική ανοσία που αφήνει η νόσος (όπως επίσης και η τεχνητή ανοσία του εμβολίου) προστατεύει από επαναλοίμωξη.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επαναλάβω ότι το κείμενο αυτό δεν είναι ιατρική συμβουλή. Δεν είμαι ειδικός στις λοιμώξεις ούτε στα εμβόλια. Το κείμενο συντάχθηκε μετά από μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας και των διαθέσιμων πηγών, με μοναδικό στόχο να εξηγήσει τον τρόπο λειτουργίας, την ασφάλεια των εμβολίων για τον κορονοϊό και να απαντήσει σε κάποιες πολύ κοινές ερωτήσεις αναφορικά με αυτά τα εμβόλια. Αν προβληματίζεστε για το εμβόλιο είναι προτιμότερο να συμβουλευτείτε τον προσωπικό σας ιατρό.